Çocuklar anadili çok erken yaşta kazanmakta ve yaşamın ilk 3-4 yılı içinde gelişimi önemli ölçüde tamamlayarak bebek dilinden yetişkin dili düzeyine ulaşmaktadır. Diğer yandan, çocuklar çeşitli nedenlerle dil gelişiminde gecikme gibi sorunlar ya da dil bozuklukları yaşayabilirler.
Geç konuşan çocukların çoğu 3 yaş civarında diğer çocuklarlarla arayı kapatır. Bu sorunun 4-5 yaşından sonra da devam etmesi normal bir gecikmiş konuşma olmadığının gecikmiş dil ve konuşma bozukluğu olduğunun göstergesidir.
Merkezimizde gelişimsel dil bozukluğu terapisi yaparken davranışçı yaklaşımın prensipleri benimsenmektedir. Bu bağlamda oldukça yapılandırılmış çalışmalar ve çocuk merkezli aktiviteler kullanılmaktadır.
Gelişimsel dil bozukluğu terapisinde hedef;
- İletim davranışlarının sıklığı ve fonksiyonunun artırmak (bunun için sözcük ve sözcük kombinasyonları kullanılır).
- Sesletimle birlikte sözdizim ve biçimbilgisini geliştirmek (seslerin doğru artiküle edilmesi, sözcük eklerinin-cümlenin öğelerinin yerinde ve doğru kullanılması vb. aktiviteler yapılmaktadır).
- Sözcük dağarcığını zenginleştirmek.
TERAPİNİN AMACI
Alıcı ve ifade edici dil becerilerini geliştirebilme.
TERAPİ SONRASI EDİNİLECEK KAZANIMLAR :
1. Dikkatini sese yöneltir.
2. Çeşitli sesleri ayırt eder.
3. İletişim sırasında ortak ilgiyi sürdürdüğünü gösteren uygun tepkiler verir.
4. İletişim kurarken sıra alır.
5. Basit yönergelere uyar.
6. Nesneleri tanır.
7. İletişim sırasında uygun jest ve mimikler kullanır.
8. Sözcük dağarcığını zenginleştirir.
9. Ekleri yerinde kullanır.
10. Karmaşık yönergelere uygun tepki verir.
11. Kurallarına uygun basit cümleler kurar.
12. Kurallarına uygun karmaşık cümleler kurar.
13. Cümlenin öğelerini yerinde kullanır.
14. Sorulan sorulara cevaplar verir.
15. Sorular sorar.
16. Karşılıklı konuşmaları başlatır, sürdürür ve tamamlar.
17. İstek, dilek, beğeni ve şikâyetlerini ilgili kişilere bildirir.
18. Karşılıklı konuşmaya istekli olur.
19. Öykü ve olayı oluş sırasına göre anlatır.
20. Yarım bırakılan öykü hakkında tahminde bulunur.
21. Günlük yaşamda farklı durumlara uygun konuşur.
TERAPİNİN İÇERİĞİ
A. ALICI DİL
1. Dinleme ve Dikkati Yöneltme
2. Jestler ve Mimikler
3. Basit Yönergeler
4. İşitsel Algı
5. Konuşma Sesleri
6. Görsel Algı
7. Sözcük-Nesne Çalışmaları
8. Sözcük Ekleri
9 Öykü, Olay, Metin Çalışmaları
B.İFADE EDİCİ DİL
1. İletişimde Sıra Alma
2. Nesneleri İsimlendirme
3. Sözcük Ekleri
4. Cümle Kurma
5. Karşılıklı Konuşma
6. Soru Sorma ve Sorulara Cevap Verme
ÇOCUKTA İLETİŞİM BECERİLERİ GELİŞİMİ
0–3 Ay İletişim Becerileri
Alıcı dil:
- İnsan sesine olumlu tepki verir.
- Müzik sesi ile susar.
- Farklı konuşma seslerini ayırt eder.
- Sesin geldiği yöne döner.
- Konuşma sesine doğru döner.
İfade edici dil :
- Ağlayarak yardım ister.
- Keyiflenince sesler üretir.
- Başkalarının konuşmasına ses ile cevap verir.
- Sesleme yapar.
4–6 Ay İletişim Becerileri
Alıcı dil :
- Kendisine konuşanlara gülümser.
- Öfkeli ve dost sesleri ayırt eder.
- İsmi söylenince bakar.
İfade edici dil:
- Ünsüz-ünlü heceleri babıldar.
- Seslerle denemeler yapar.
- Bazı konuşma seslerini taklit eder.
- Sesinin şiddetini, tizliğini ve hızını değiştirebilir.
- Kızgınlığını ve sevincini sesli olarak belli eder.
7–9 Ay İletişim Becerileri
Alıcı dil :
- Başkalarının konuşmalarına tepki verir/ilgilenir.
- Bürünsel/prosodik değişiklikleri fark eder.
- Bazı sözcükleri tanır.
- Kendi ismine tepki verebilir.
- “Hayır”a uygun tepki verebilir.
İfade edici dil:
- Bir nefeste ünsüz-ünlü birkaç ses üretir.
- Jestleri ve yetişkinin ses tonunu taklit eder.
- Vurgulu heceyi taklit eder.
- Sosyal amaçlı jestler kullanır.
- “Hayır” komutuna uygun tepkiler verir.
10–12 Ay İletişim Becerileri
Alıcı dil :
- Bazı emirleri yerine getirir.
- Kendi ismini bilir.
- İsmi söylenen kişiye veya oyuncağa bakar.
- Yetişkinin el sallamasını taklit eder.
İfade edici dil :
- Oyuncaklara ve aynada kendi görüntüsüne ses çıkarır.
- Sesler dağarcığındaysa yetişkin konuşmasını taklit eder.
- Birkaç sözcük üretir.
13–18 Ay iletişim becerileri
Alıcı dil:
- Sözcük dağarcığı 5–20 arası olabilir.
- İsmi söylenen oyuncak, kişi ve kıyafetlere işaret eder.
- İsmi söylenen iki vücut bölümüne işaret eder.
- “Nerede” sorusunu işaretle yanıtlar.
- İsmi söylenen resimleri gösterir.
İfade edici dil:
- Hayvan seslerini taklit eder.
- En az iki nesneyi adlandırır.
- Kendiliğinden en az 5 sözcük kullanır.
- İki morfem kullanabilir.
19–24 Ay İletişim Becerileri
Alıcı dil :
- Vücut kısımlarına işaret eder.
- İstendiğinde nesneleri verir.
- Geçmiş ve şimdiki zamanı anlar.
- İsmin –de ve -den hâllerini anlar.
İfade edici dil :
- 18 aylıkken 20 civarı olan sözcük dağarcığı 24 aylıkta 200’e ulaşır.
- Kendisine ismiyle hitap eder.
- Şarkı mırıldanır veya söyler.
- Geçmiş zamanı kullanabilir.
- İsmin –de ve –den hâllerini kullanabilir.
25–30 Ay İletişim Becerileri
Alıcı dil:
- “Ben”, “sen” gibi zamirleri anlar.
- “Benim”, “senin” gibi iyelik sıfatlarını anlar.
- Arkadaş veya akraba isimlerini bilir.
- Farklı cümle tiplerini anlayabilir.
- Kız-erkek ayırımını yapar.
- “Ne”, “kim” sorularını anlar.
İfade edici dil :
- Sorulduğunda adını söyler.
- Şarkı veya tekerleme söyler.
- Kısa cümleler kullanır.
- Kişi zamirlerini kullanır.
- -di li geçmiş zamanı kullanır.
31–36 Ay İletişim Becerileri
Alıcı dil:
- İçme, uyuma, yeme gibi günlük hayatla ilgili resimleri tanır.
- “içinde” ve “üstünde “ayırımı yapar.
- “çok” ve az” ayırımı yapar.
- “içerde” ve “dışarıda ayırımı yapar.
- “Dün, “yarın” gibi basit zaman kavramlarını anlar.
İfade edici dil :
- Bazı zaman eklerini kullanır( -iyor, -mış, - di).
- Çoğul ekini kullanır.
- Olumsuz ekini kullanır.
- “Ne yapar?” / “Ne yaparsın?” tipi soruları cevaplar.
- Ortalama sözce uzunluğu 4 morfem civarıdır.
- İfade edici dil sözlükçesinde en az 50-150 sözcük vardır.
- Kısa sohbeti sürdürür.
3 -4 Yaş İletişim Becerileri
Alıcı dil:
- İki eylem içeren yönergelere tepki verir.
- Nesnelerin işlevlerini bilir.
- Alıcı dil sözlükçesinde 1200-2000 ya da daha fazla sözcük vardır.
- Geceyle gündüzü ayırt eder.
İfade edici dil :
- Kendi kendine konuşur.
- Dili duygu ifade etmek için kullanır.
- Öznesi, eylemi olan tam cümleler kurar.
- Öykü anlatır.
- 800-1500 sözcüklük dağarcığı vardır.
4–5 Yaş İletişim Becerileri
Alıcı dil :
- Renkleri işaretle gösterir.
- Üçgen, kare gibi şekilleri bilir.
- Sayıları kavramsal olarak 3’e kadar anlar.
- “Gelecek ay”, “öğleyin” gibi zaman kavramlarını anlar.
İfade edici dil :
- 1000-2000 ya da daha fazla sözcük vardır.
- Sözcüklerin ne demek olduğunu sorar.
- Çok soru sorar.
- Karmaşık cümleleri kullanır.
- “Neden” ve “nasıl” soruları sormaya başlamıştır.
- Okuldaki, evdeki, arkadaşları ile olan deneyimlerini anlatır.
5–6 Yaş İletişim Becerileri
Alıcı dil :
- Zıt kavramları bilir.
- Yazıya ilgi duyar.
- Üç aşamalı yönergeleri yerine getirir.
- Bir gruba verilen yönergeleri takip eder.
İfade edici dil:
- Bilgi almak için soru sorar.
- Duyguları ifade eder.
- Bağlaçları kullanır.
- Haftanın günlerini sıralar.
- Temel gramer bilgisini edinmiştir.
6-7 Yaş İletişim Becerileri
Alıcı dil:
- Sağ ve sol kavramlarını anlar.
- Karmaşık tanımlamaları daha çok kullanmaya başlar.
- Alıcı dil sözlükçesine yaklaşık 20000 sözcük vardır.
İfade edici dil:
- Yaklaşık 6 sözcüklü cümleler kurar.
- Zaman kavramlarının çoğunu anlar.
- Mekanik olarak 100’e kadar sayar.
- Olayları sırasına göre anlatır.
- Bir öyküyü -giriş, gelişme, sonuç - anlatır.