Okulöncesi dönem çocuklarında en sık karşılaşılan sorunlar arasında yer alır. Çocukların aileleri ya da öğretmenleri çocuğun “bir sesin yerine bir başka ses kullandığını, bazı sesleri söyleyemediğini, bebeksi konuşmaya sahip olduğunu vb.” ifade ederler.
SESLETİM (ARTİKÜLASYON) BOZUKLUĞU
Sesletim, bireyin konuşmada yer alan organlarının ardışık, uyumlu hareketleriyle belirli bir dile ait konuşma seslerini doğru telaffuz etme becerisidir.Sesletim bozuklukları, konuşma seslerinin çıkartılış yeri, biçimi, hızı, zamanlaması ve basıncının hatalı üretimine dayalı sorunlardır.
Sesletim bozukluklarının sebebi nedir?
Sesletim bozuklukları Yapısal kökenli olabildiği gibi, herhangi bir nedene bağlı olmaksızın da görülebilmektedir. Sesletim sorunu yaratabilecek nedenler arasında;
- yarık dudak-damak ve ağız-yüz anomalileri,
- ortodontik anomaliler,
- işitme kaybı,
- nörolojik kökenli bozukluklar (serebral palsi ve diğer),
- zihin engeli yer almaktadır.
Sesletim bozukluklarında aşağıda yer alan biçimlerde hatalar gözlenebilir:
• /k/ ve /t/seslerinin yer değiştirmesi : /köpek/ yerine /töpek/ gibi,
• /r/, /y/, /l/, /ç/ sesleri yerine başka sesler koyma
• /k/ ve /g/ sesleri yerine /t/ ve /d/ seslerini kullanma
SESBİLGİSEL (F0NOLOJİK) BOZUKLUK
Sesbilgisel bozukluklar, konuşmanın temelini oluşturan dil kurallarına ait bilgiyi (sesbilgisini/fonoloji) edinme güçlüğüdür. Çocuk kolay anlaşılır konuşma örüntüleri gerçekleştiremez. Örneğin, çocuk /s/ sesini sözcük başında kullanmayı öğrenememiştir. Gelişimsel sesbilgisel bozukluklar, çocuklarda ilerleyen dönemlerde, okuma ve yazma güçlükleri görülmesinde etken olabilir.
Bütün sesler aynı anda mı öğrenilir?
Hayır. Sesler belirli bir sıra çerçevesinde edinilirler. Bazı sesler 3 yaş civarında edinilirken (/p/, /b/, /m/), bazılarının edinimleri okul çağına kadar (/s/, /r/, /l/) tam anlamıyla tamamlanmayabilir.
Sesletim bozukluklarını düzeltmek önemli midir?
Sosyal, duygusal, akademik ve/ya da iş hayatını etkileyecek duruma gelmişse bu sorunun çözümü daha önemli hale gelmektedir. Dolayısıyla sesletim sorunları acilen ele alınmalıdır.
Sesletim sorunu bebek konuşması gibi midir?
Küçük çocuklar sesleri, heceleri, sözcükleri yanlış kullandıkları zaman konuşmaları “bebek konuşması” gibi algılanabilir. Ancak ciddi sesletim sorunu olan çocukların ve yetişkinlerin konuşmaları bebek konuşmasından oldukça farklıdır.
Çocuğuma sesleri doğru üretmesi konusunda nasıl yardımcı olabilirim?
Çocuğa doğru model olmanız gerekmektedir. Çocuğunuzun konuşmasını bölmeyin ya da sürekli olarak düzeltmeyin. Çocuğunuzun yaptığı ses hataları hem siz hem de yakın çevreniz tarafından alay konusu olmamalı ya da bu hatalar sevimli bulunarak pekiştirici şekilde davranılmamalıdır. Yapabileceğiniz en doğru davranış doğru model olmaktır. Yanlış sesletilen sözcük doğru şekilde ifade edilmelidir. Çocuğunuz “sayı güneş” dediğinde siz “evet, sarı güneş, büyük sarı güneş bizi ısıtıyor” şeklinde tekrarlayarak doğru geri dönüt verin.